ფედერალისტი # 75 : ჰამილტონი
1788წ. 26 მარტი
ნიუ
-
იორკის
შტატის
ხალხს
შეერთებული შტატების პრეზიდენტს უფლება ექნება “სენატის რჩევითა და თანხმობით დადოს ხელშეკრულებანი იმ პირობით, თუ მას მხარს დამსწრე სენატორთა ორი მესამედი დაუჭერს.” მიუხედავად იმისა, რომ ამ დებულებას გააფთრებით ესხმოდნენ თავს სხვადასხვა პოზიციებიდან, მინდა, უყოყმანოდ გამოვთქვა ჩემი ურყევი მრწამსი: იგი კონვენტის გეგმის ერთ-ერთი ყველაზე სრულად დამუშავებულ და ყველაზე უდავო ნაწილთა-განია. ერთ-ერთი შესიტყვებათაგანი ხელისუფლებათა შერევის შესახებ ერთობ გაცვეთილ გამონათქვამს იმეორებს. ზოგი ადამიანი ამტკიცებს ხელშეკრულებათა დადების უფლება მხოლოდ პრეზიდენტს უნდა ჰქონდესო. სხვანი დაჟინებით მოითხოვენ, ამგვარი უფლებამოსილებით მხოლოდ სენატი უნდა იყოს აღჭურვილიო. შესიტყვებათა კიდევ ერთი წყარო ის არის, რომ აქაოდა, ხელშეკრულების მომზადების პროცესში ძალზე ცოტა ადამიანი მონაწილეობსო. კონვენტის გეგმის მოწინააღმდ-ეგეთა ერთი ნაწილი იმ თვალსაზრისს ემხრობა, რომ ამ საქმეში ჩართული უნდა იყოს წარმომადგენელთა პალატა; მეორე ნაწილის აზრით კი, ეტყობა, არაფერია საჭირო, გარდა იმისა, რომ ფორმულირება შეიცვალოს; დებულებაში ლაპარაკი უნდა იყოს სენატის
მთლიანი
შემადგენლობის ორ მესამედზე, ნაცვლად
დამსწრე
სენატორთა ორი მესამედისა. ვიმედოვნებ, რომ ის მოსაზრებანი, რომლებიც კონვენტის გეგმის ამ ნაწილის თაობაზე წინა წერილში გამოვთქვი, დაკვირვებული მზერისთვის საკმარისი სიცხადით წარმოგვიდგენს მას. ამიტომ ამ ჯერზე მხოლოდ რამდენიმე დამატებითი შენიშვნით შემოვიფარგლები, რომლებსაც ზემოაღნიშნული შესიტყვებების გათვალისწინებით გავაკეთებ.
რაც შეეხება ხელისუფლებათა შერევას, ამ საკითხში იმ განმარტებებს დავემყარები, რომლებიც წინა წერილებში გაგიზიარეთ. საქმე იმ წესის მნიშვნელობის ახსნას ეხება, რომელსაც ზემოაღნიშნული შესიტყვებანი ემყარებიან. ვფიქრობ, მტკიცებას არ მოითხოვს ის დასკვნა, რომელიც ამგვარი განმარტებებიდან გამომდინარეობს: ხელშეკრულებათა საკითხში პრეზიდენტისა და სენატის თანამშრომლობა არ ნიშნავს იმას, რომ ხელისუფლებათა დაყოფის წესი ირღვევა. გავბედავ და დავამატებ, რომ ამ უფლებამოსილების თავისებურებიდან გამომდინარე, სწორედაც უაღრესად საშურია ამგვარი თანამშრომლობა. მართალია, ზოგიერთ სპეციალისტს, რომლებიც ამ საკითხებზე წერს, მიაჩნია, რომ ხელშეკრულებათა დადების პრეროგატივა აღმასრულებელი ხელისუფლების კომპეტენციას განეკუთვ-ნება, თუმცა ეს აშკარად თვითნებური კლასიფიკაციაა. საქმე ისაა, რომ თუ ამგვარი უფლებამოსილების გამოყენების პრაქტიკას უფრო ყურად-ღებით განვიხილავთ, შემდეგ რასმე დავინახავთ: იგი უფრო საკანონმდ-ებლო ხელისუფლებასთან ნათესაობას ამჟღავნებს და ნაკლებადD ენა-თესავება აღმასრულებელ ხელისუფლებას, თუმცა, თუ მკაცრად განვსჯით, სრულად არც ერთის განსაზღვრებაში ექცევა და არც მეორისა. საკანონმდებლო ხელისუფლების არსი ისაა, რომ მან კანონები გამოსცეს, ანუ ისეთი წესები შემოიღოს, რომელთა შესრულება აუცილებელია საზოგადოებრივ საქმეთა მოწესრიგების თვალსაზრისით. რაც შეეხება აღმასრულებელ ხელისუფლებას, მისი ფუნქციები, როგორც ჩანს, კანონების ცხოვრებაში გატარებითა და იმ მოქმედებებით ამოიწურება, რომელნიც საერთო – ეროვნულ ძლევამოსილებას ქვეყნის თავდაცვის უზრუნველყოფისკენ მიმართავს. ხელშეკრულებათა დადების უფლებამო-სილება, აშკარად, არც ერთს განეკუთვნება და არც მეორეს. მას ხელი არ აქვს არც შემოღებულ კანონთა განხორციელებასთან, არც ახალი კანონების შემოღებასთან და მით უფრო არ შეეხება იგი საერთო ძლევამოსილების გამოყენებას. ზემოაღნიშნული უფლებამოსილების მიზ-ანი სხვა არაფერია, თუ არა უცხოურ სახელმწიფოებთან
შეთანხმებების
დადება, რომელთაც კანონის ძალა აქვთ. მაგრამ საქმე ისაა, რომ ამგვარ კანონთა მავალდებული ძალა მოკონტრაქტე მხარეების კეთილსინდისიერე-ბიდან მომდინარეობს. შეთანხმებანი არ არიან ის წესები, რომელთა შესრულებასაც სუვერენი ქვეშევრდომებს აკისრებს, არამედ ხელშეკრუ-ლება ისეთი შეთანხმებაა, რომელსაც ერთი სუვერენი მეორე სუვერენთან დებს. ამრიგად, გნსახილველი უფლებამოსილება, როგორც ჩანს, ცალკე დეპარტამენტის სახით არსებობს, და სწორად რომ ვთქვათ, ხელისუფლ-ების არც საკანონმდებლო და არც აღმასრულებელ შტოს არ განეკუ-თვნება. წინა წერილებში ჩვენ გამოწველვით განვიხილეთ ის თვისებანი, რანიც აუცილებელნი არიან საგარეო ურთიერთობათა სამართავად. ისიც აღინიშნა, რომ ამგვარ გარიგებათათვის ყველაზე ზედგამოჭრილი სწორედ უმაღლესი აღმასრულებელი ხელისუფალია. ამავე დროს, ხელშეკრულე-ბებს უდიდესი მნიშვნელობა აქვთ ნდობის თვალსაზრისით და ისინი კანონთა სახით მოქმედებენ. აქედან გამომდინარე, მათ დადებაში თუ მთელი აღმასრულებელი ხელისუფლება არა, მისი ნაწილი მაინც უნდა მონაწილეობდეს.
შეიძლება, მართებული თუ უსაფრთხო იყოს, როცა ხელშეკრულ-ებათა დადების უფლებამოსილებას მემკვიდრეობით მონარქს ანიჭებენ. მაგრამ მიუხედავად ამისა, უაღრესად სახიფათო და უმართებულოა, როცა ამგვარი კომპეტენციით ის უმაღლესი აღმასრულებელი ხელისუფლი აღჭურვება, რომელსაც თანამდებობაზე ოთხი წლის ვადით ირჩევენ. სხვა ადგილას ისიც სრულიად სამართლიანად აღინიშნა, რომ მემკვიდრე-ობითი მონარქი _ მიუხედავად იმისა, რომ იგი თავისი ხალხის მჩაგვრელად გვევლინება _ ისე ძალუმად არის დაინტერესებული თავისი ხელისუფლების შენარჩუნებით, რომ არც კი არსებობს არსებითი საფრთხე უცხო სახელმწიფოთა მხრივ მისი მოსყიდვისა. მაგრამ სრულიად სხვაა იმ ადამიანის მდგომარეობა, რომელიც აგერ ახლა კერძო პირი იყო და შემდეგ Mმთავარ თანამდებობის პირად იქცა და რომელსაც აქამდე საშუალო ან მცირე ქონება ებადა. მისი მზერა ერთთავად მომავლისკენაა მიპყრობილი და იმ მოკლე ვადის ამოწურვას ელოდება, რის შემდეგაც იძულებული გახდება, თავის პირვანდელ მდგომარეობას დაუბრუნდეს. ასეთ კაცს შესაძლოა, ხანდახან სძლიოს კიდეც ცდუნებამ, რომლის შემოტევას ვერ უძლებს ხოლმე ადამიანური სიქველე. ამრიგად, იგი შესაძლოა, იძულებული გახდეს, დაკისრებული მოვალეობა პირად ინტერესებს ანაცვალოს. ხარბი ადამიანი შეიძლება ისე მოღორდეს, რომ პირადი გამდიდრების მიზნით სახელმწიფო ინტერესებიც კი გაყიდოს. პატივმოყვარე ადამიანი უცხოურ სახელმწიფოთა ხელშეწყობით თავისი ამომრჩევლის ინტერესებს გაყიდის ოღონდ, კი აღზევება გაინაღდოს. ისტორია სულაც არ არის დახუნძლული ადამიანურ სიქველეთა ნიმუშებით, რანიც ისეთ ბრძენ ერს, როგორიც შეერთებული შტატებია და რომელსაც სათავეშიც პრეზიდენტი ეყოლება, ისეთი გადაწყვეტი-ლების მიღებისკენ უბიძგებდნენ, რომ მას ეგზომ ფაქიზი და მნიშვნელოვანი საქმე, რაც დანარჩენ მსოფლიოსთან ურთიერთობას შეეხება, ერთადერთი უმაღლესი ხელისუფლისთვის მიენდო.
თუ ხელშეკრულებათა დადების პრეროგატივას მარტო სენატს მივანიჭე-ბდით, მაშინ უარი უნდა გვეთქვა იმ უპირატესობებზე, რანიც საგარეო ურთიერთობათა წარმართვის საქმეში პრეზიდენტის კონსტიტუციურ მონაწილეობას მოაქვს. ამ შემთხვევაში, რა თქმა უნდა, არჩევანი სენატზე იქნებოდა და მას შეეძლებოდა პრეზიდენტის გამოყენება ამ ამპლუაში. სენატის არჩევანზე იქნებოდა ისიც, რომ ეს საქმე მთლიანად პრეზიდენტისთვის მიენდო, მაგრამ მაშინ წყენა თუ ხრიკების მოწყობა სარგებელს ამ უკანასკნელს მოუტანდა და არა სენატს. გარდა ამისა, სენატის მიერ მინისტრის რანგში მივლენილმა პირმა ძნელად რომ უცხო სახელმწიფოთა ისეთი ნდობა და პატივისცემა დაიმსახუროს, რასაც ერის კონსტიტუციური წარმომადგენელი დაიმსახურებდა. ზემოაღნიშნული პირი, რა თქმა უნდა, ისე გავლენიანად და ეფექტურად ვერ იმოქმედებდა, როგორც ეს უკანასკნელი. ამის გამო კავშირი მნიშვნელოვან უპირატესო-ბას დაკარგავდა საგარეო საქმეთა მართვის საქმეში, ხოლო ხალხს ხელიდან გამოეცლებოდა დამატებითი უსაფრთხოება, რაც შესაძლოა, მისთვის სენატსა და პრეზიდენტს შორის თანამშრომლობას მოეტანა. მართალია, გონივრული არ იქნებოდა ეს საქმე მხოლოდ მისთვის მიგვენდო, მაგრამ ისიც ცხადია, რომ მისი მონაწილეობა არსებითად წაადგებოდა საზოგადოებრივ უსაფრთხოებას. სრულიად ნათლად შეიძლება იმის ჩვენება, რომ იმ შემთხვევაში, თუ სენატი და პრეზიდენტი ზემოაღნიშნულ უფლებამოსილებას ერთობლივად განახორციელებდნენ, უსაფრთხოების პერსპექტივა უფრო ფართო იქნებოდა, ვიდრე მაშინ, თუ ისინი ცალ – ცალკე აღიჭურვებოდნენ იმავე პრეროგატივით. ყველა, ვინც სათანადოდ აწონ – დაწონის იმ გარემოებებს, რომელთა ურთიერთდა-მთხვევა აუცილებელია, რათა პრეზიდენტი თანამდებობაზე დაინიშნოს, ერთ დასკვნას გააკეთებს: ამ პოსტს ყოველთვის სამართლიანად მხოლოდ ისეთი სულიერი წყობის ადამიანები დაიკავებენ, რომელთა მონაწილეობა ხელშეკრულებათა მომზადების საქმეში სასურველია სწორედაც რომ მათი სიბრძნისა და პატიოსნების გამო.
წინა წერილში გამოთქმული იქნა რამდენიმე შენიშვნა, რომელთა შესახებ ნართაულად მივანიშნეთ წინამდებარე სტატიის სათანადო ადგილას. ახლა მინდა განვაცხადო, რომ ზემოაღნიშნული შენიშვნები შესაძლოა, გამოყე-ნებულ იქნენ იმ მტკიცების გასაბათილებლად, რომელიც ხელშეკრულე-ბათა მომზადების საქმეში წარმომადგენლობითი პალატის წევრთა მონაწილეობის აუცილებლობას ასაბუთებს. ამ კრებით ორგანოში არიან მერყევი ადამიანები და თუ ამ უწყების მრავალრიცხოვნებას გავითვალი-სწინებთ, მაშინ მოსალოდნელია, რომ მათი რიცხვი კიდევ უფრო გაიზრდება. ყოველივე ეს გვაფიქრებინებს, რომ წარმომადგენლობითი პალატის წევრთა უმრავლესობა მოკლებულია იმ თვისებებს, რანიც აუცილებელნი არიან მათდამი გამოცხადებული ნდობის გასამართლე-ბლად. საგარეო პოლიტიკის ზუსტი და ამომწურავი ცოდნა, ერთი და იმავე შეხედულებებისადმი ურყევი ერთგულება, კეთილგანწყობა და ფაქიზი მგრძნობელობა ეროვნული ხასიათის მიმართ, გადაწყვეტილების მიღების,
საიდუმლოს
შენახვისა
და სწრაფად მოქმედების უნარი, ყოველივე ეს შეუთავსებელია ამ ეგზომ ცვალებად და მრავალრიცხოვან სახელისუფლებო ორგანოს სულთან. საქმის წარმოებას კიდევ უფრო ართულებს ის გარემოება, რომ აუცილებელი ხდება უამრავი სამთავრობო უწყების თანხმობის მოპოვება, რაც კიდევ ერთი ძლიერი საბუთია ზემოაღნიშნული მოსაზრების წინააღმდეგ. წარმომადგენლობით პალატას ძალზე ხშირად მიმართავენ ხოლმე სხვადახვა საკითხთან დაკავშირებით. ამასთანავე, ძალზე ძნელი იქნება ის, რომ ეგზომ მრავალრიცხოვანი ორგანო დიდი ხნით შეკრიბო, რაც აუცილებელია ხელშეკრულების ეტაპობრივი განხილვისთვის. ამრიგად, მისი თანხმობის მიღება უამრავ უხერხულობას შექმნის და დიდ ხარჯებთან იქნება დაკავშირებული. ასე რომ, გეგმა, რომლის მიხედვითაც ხელშეკრულებათა დადების უფლებამო-სილება საკანონმდებლო ხელისუფლებას უნდა მიენიჭოს, იმთავითვე ჩასაფუშადაა განწირული.
რჩება მხოლოდ ერთი შესიტყვება, რომლის მიხედვითაც მოთხოვნა, რომელიც სენატის საერთო შემადგენლობის ორი მესამედის თანხმობას ითვალისწინებს, დამსწრე სენატორთა ორი მესამედით უნდა შეიცვალოს. ჩვენი გმოკვლევის მეორე განყოფილებაში ნაჩვენები იქნა, რომ ყველა დებულება, რომელიც თვლის, რომ გადაწყვეტილებათა მისაღებად აუცილებელია ამ თუ იმ სახელისუფლებო ორგანოს უდიდესი უმრავლე-ობის თანხმობა, პირდაპირაა გათვლილი შემდეგ რამეზე: გაართულოს მთავრობის მუშაობა; არაპირდაპირ კი იგი იმას ესწრაფვის, რომ უმრავლესობა უმცირესობას დაუმორჩილოს. ეს ერთი მოსაზრებაც კი საკმარისია ჩვენი მოსაზრების ჩამოსაყალიბებლად იმის თაობაზე, თუ რამდენად მართებულია ამ საკითხის მიმართ კონვენტის პოზიცია. ეს უკანასკნელი შეეცადა ის უპირატესობა უზრუნველეყო, რომელიც ხელშე-კრულებათა მომზადებაში რაც შეიძლება მეტი ადამიანის მონაწილეობას მოაქვს. მან ისიც გაითვალისწინა, რომ ამგვარი მრავალრიცხოვანი მონა-წილეობა ან საზოგადოებრივ საბჭოთა მოღვაწეობას უნდა შეესაბამე-ბოდეს, ან საზოგადოებაში გაბატონებულ განწყობათა მიმართ გონივრული პატივისცემის თანაზომიერი უნდა იყოს. თუ იმ წესს შემოვიღებთ, რომელიც სენატის საერთო შემადგენლობის ორი მესამედის თანხმობას მოითხოვს, მაშინ, უმრავლეს შემთხვევაში, სენატორთა სხდომაზე არდა-სწრება მათი ერთსულოვანი თანხმობის ტოლფასი იქნება. ყველა პოლიტი-კური დაწესებულების ისტორია კი, რომელშიც ზემოაღნიშნული პრინციპი ბატონობდა, სხვა არაფერია, თუ არა სიძაბუნის, დაბნეულობისა და უწესრიგობის თავგადასავალი. ამ მოსაზრების ნათელი დასტურია ის მაგალითები, რომელნიც ჩვენ წინაშე რომის ტრიბუნთა, პოლონეთის სეიმისა და ნიდერლანდების გენერალურ შტატთა სახითაა წარმოდგენილი. მაგრამ ამის მაგალითები სახლშიც თავზესაყრელად მოგვეპოვება, რომ საზღვარგარეთს არ მივაშუროთ.
სენატის სრული შემადგენლობიდან დადგენილი თანაფარდობის მოთხოვნა, ალბათ, არცთუ მნიშვნელოვნად გაზრდის მრავალრიცხოვანი უწყების უპირატესობებს. ხოლო რაც შეეხება დამსწრე სენატორთა ორი მესამედის მოთხოვნას, იგი საქმეს უთუოდ წაადგება. ერთ შემთხვევაში, როცა გადაწყვეტილების მისაღებად სენატორთა დადგენილი რაოდენობაა აუცილებელი, ეს ვითარება სხდომებზე პუნქტუალური დასწრების მოტივთა დაქვეითებას გამოიწვევს. მეორე შემთხვევაში, როცა გადაწყვეტი-ლების მიმღები ორგანოს მუშაობა წევრთა ისეთ
თანაფარდობაზეა
დამოკიდებული, რომელიც შესაძლოა, ერთი წევრის დასწრება – არდას-წრების გამო შეიცვალოს, სრულიად საპირისპირო შედეგს მივიღებთ. პუნქტუალურობის წახალისება ხელს შეუწყობს სენატის სრული შემადგენლობით ამუშავებას. ამდენად, ძალზე დიდია ალბათობა იმისა, რომ სენატმა როგორც ერთ, ისე მეორე შემთხვევაში გადაწყვეტილებანი სწორედაც რომ მის წევრთა უმრავლესობის მონაწილეობით და რაც მთავარია დაყოვნების გარეშე მიიღოს. ამასთანავე, არ უნდა დავივიწყოთ, რომ არსებულ კონფედერაციაში თითოეული შტატი
შეიძლება
, წარმოდგენილი იქნეს და
სინამდვილეში
არის კიდეც წარმოადგენილი ორ – ორი წევრით. რაც შეეხება კონგრესს, რომლის ხელშიცაა ამჟამად მთელი საკავშირო ძალაუფლება, იშვიათად რომ უფრო მეტი წევრისგან შედგებოდეს, ვიდრე იმ სენატში შევა, რომლის დაარსებაც კონვენტის მიერაა შემოთავაზებული. ისიც უნდა გავითვალისწ-ინოთ, რომ როცა ამა თუ იმ შტატიდან სხდომას მხოლოდ ერთი წარმომადგენელი ესწრება, მისი ხმა დაკარგულად ითვლება. ამიტომ გამართლებულია ვარაუდი იმის შესახებ, რომ რაკი სენატში ხმის მიცემა ინდივიდუალურად მოხდება, მასში აქტიური ხმების რაოდენობა არ იქნება ნაკლები, ვიდრე დღევანდელ კონგრესშია. თუ ყოველივე ამასთან ერთად მხედველობაში პრეზიდენტის თანამშრომლობასაც მივიღებთ, მაშინ ნათელი გახდება, რომ ახალი კონსტიტუცია ამერიკელ ხალხს ბევრად უფრო საიმედოდ დაიცავს იმისგან, რომ ხელშეკრულებათა დადების უფლებამოსილება ბოროტად არ იქნეს გამოყენებული, ვიდრე ეს შესაძლებელია არსებული კონფედერაციის პირობებში. მოდით, ერთი ნაბიჯიც წარვდგათ წინ და თვალი შევავლოთ შესაძლებლობას იმისას, რომ ერთ დღესაც ახალი შტატები შეიქმნება და ამ გზით სენატის შემადგენლობა კიდევ უფრო მრავალრიცხოვანი გახდება. თუ ასე მოვიქცევით, კიდევ უფრო მტკიცედ დავრწმუნდებით იმაში, რომ ნამდვილად არ გვემუქრება იმ ადამიანთა უკმარისობა, რომლებსაც ზემოაღნიშნულ უფლებამოსილებას მივანდობთ. ამიტომ აქედან ერთი დასკვნა უნდა გამოვიტანოთ: უფრო მრავალრი-ცხოვანმა ორგანომ, ვიდრე სენატი იქნება, ძნელად რომ გაამართლოს მასზე დაკისრებული ნდობა.
პუბლიუსი
