რესპუბლიკანიზმი და კონსტიტუცია

კონსტიტუციო ლათინური სიტყვაა და ძირეულად მოწყობასა და დადგენილებას ნიშნავს. უწინარეს ყოვლისა, რესპუბლიკის მოწყობა იგული-სხმება _ მოწყობა უძირეულესი დადგენილების საფუძველზე. დამფუძნებელი მამების თანახმად, შეერთებული შტატები კონსტიტუციური ფედერაციული დემოკრატიული რესპუბლიკაა. კონსტიტუცია არის ხალხის ნების გამოხატულება. მისი გეგმა შეიმუშავა კონვენტმა _ ორგანომ, რომელიც ხალხის ყველაზე რჩეული წარმომადგენლებისგან შედგებოდა. შემდეგ კი მოეწყო კონვენტის მიერ შემუშავებული გეგმის საერთო – სახალხო განხილვა. სახელმწიფო ხელისუფლების ლეგალობის საფუძველი კონსტიტუციაა. ლეგალობა კი ლათინური lex-დან მომდინარეობს, რაც წესს, კანონს ნიშნავს. მაგრამ ასევე მნიშვნელოვანია ლეგიტიმურობის ცნება. ეს სიტყვაც იმავე ძირისაა. თუმცა მას სხვა შინაარსიც აქვს; ლეგიტიმურობასა და ლეგალობას შორის თავისებური მიმართება არსებობს. ლეგიტიმურობას უფრო უფლებამოსილება მიესადაგება; ლეგა-ლობას კი _ კანონირება. ლეგალურს არალეგალური, უკანონო უპირისპირდება; ლეგიტიმურს _ არალეგიტიმური, რაც უფლებამოსილების არმქონეს ნიშნავს. ზოგიერთი მოაზროვნე ფიქრობს, რომ თანამედროვე ეპოქაში შემდეგი რამ განხორციელდა: ლეგალობა იქცა ლეგიტიმურობის საფუძვლად. თვითონ lex-ის საფუძვლად მიჩნეულია ratio, გონება, რომლის შინაარსაც გამოთვლა და ანგარიში გამოხატავს.

რაციონალური ლეგიტიმურობის შესახებ ლაპარაკობს მაქს ვებერი . იგი ამოდის იმ წინააღმდეგობიდან , რომელიც ამგვარად გაგებულ გონებასა და რელიგიურ საწყისს შორის არსებობს . ამ წინააღმდეგობის არსი ის არის , რომ გონება საზოგადოდ , კერძოდ კი , სახელმწიფოებრივი და იურიდიული გონება არ არის თვითკმარი საფუძვლის მქონე . იგი ყოველთვის ესწრა ფვის რელიგიური ეთოსის მხრივ თეოლოგიურ დაფუძნებას . ამრიგად , მთა ვარი საკითხი არის არა გონების მხრივ საზოგადოებისა და სახელმწიფოს დაფუძნება , არამედ ის , თუ რა ყაიდის რელიგიური ეთოსი აფუძნებს თვით ამ გონებას . ზუსტად ასევეა ბატონობის ლეგიტიმაციის შემთხვევაში .

ლეგიტიმური ბატონობა ძალაუფლების თავისებური ტიპია : მისი კანონი ერება იმ პირთა თავისუფალი ნებიდან მომდინარეობს , რომელთა მიმა რთაც ეს ბატონობა ხორციელდება . მასში მთავარია ე . წ . მოლოდინის ეფექტი . ეს ის ვითარებაა , როცა ბატონობის სუბიექტი ელის იმას , რომ ბატონობის მისეული უფლება აღიარებული და გაზიარებული იქნება . მაგრამ საიდან მომდინარეობს ბატონობის ამგვარი უფლება ? მისი წყარო შეიძლება იყოს ტრადიცია , რასაც ემყარება ე . წ . პატრიარქალური ბატონობა . მისი სტრუქტურა ასეთია : რელიგიურად ხელდასხმული ხელისუფალი _ მსახურები და ქვეშევრდომები . ლეგიტიმურობის ეს ტიპი განსაკუთრებული სიმტკიცითა და მდგრადობით გამოირჩევა .

ბატონობის წყაროდ შეიძლება გვევლინებოდეს ხარიზმა , ანდა ღვთაებრივი ნიჭი . ამ შემთხვევაში საქმე გვაქვს ე . წ . ხარიზმატულ ბატონობასთან . ბატონობის ამ ფორმისთვის ნიშანდობლივია წინასწარმეტყველური ფორმა : “ გესმათ , რამეთუ თქმულ არს , ხოლო მე გეტყვით თქვენ ”. “ მე გეტყვით “ გულისხმობს რელიგიურად ხელდასხმული თუ კანონით გარანტირებული წესრიგის წინააღმდეგ გამოსვლას . ამიტომ ხარიზმა განიხილება , როგორც რევოლუციური ელემენტი .

ბატონობის ორივე ეს ტიპი _ ტრადიციული და ხარიზმატული _ ხასიათდ ება ერთი საერთო ნიშნით : იგი ემყარება მებატონისა და ბატონობაში მყო - ფს შორის პიროვნულ მიმართებას , მასში მთავარია პიროვნული მომენტი .

ბატონობის მესამე ტიპია ე. წ. ლეგალური ბატონობა. მასში მთავარია არა პიროვნული, არამედ ფორმალურ – სამართლებრივი საწყისი. ეს უკანა-სკნელი კი სხვა არაფერია თუ არა კანონი. იგი გულისხმობს ბატონობითი ურთიერთობის კალკულაციას, მის წარმართვას მეთოდურად, ზუსტი ანგარიშის პრინციპზე დამყარებით. კანონის საფუძვლად გვევლინება ე. წ. გამომთვლელი (მაკალკუირებელი) გონება და არა თეოლოგიური ელემენტი. ლეგალური ბატონობის ყველაზე წმინდა ტიპია ე. წ. ბიურო-კრატიული აპარატი. მაგრამ ვებერის განმარტებით, იგი არ არის თვითსაფუძვლის მქონე. ბიუროკრატიული აპარატის თავში დგას ან მემკვიდრეობითი მონარქი, ან საყოველთაო – სახალხო არჩევნების გზით არჩეული პრეზიდენტი, ანდა პარლამენტი.

ვებერი დაჟინებით მიუთითებს იმაზე, თუ რაოდენ უმყარი და მყიფეა ლეგიტიმურობა თანამედროვე სამართლებრივ სახელმწიფოში. მართალია, იგი მიიჩნევს, რომ ბიუროკრატიული ბატონობა ყველაზე შესაფერისი ფორმაა თანამედროვე საზოგადოებისთვის, მაგრამ  ვებერი აღიარებს მისი გამაგრების აუცილებლობას. ბატონობის ბიუროკრატიული ტიპის გამმაგრებლად თავისი სამშობლოსთვის მას წარმოედგინა მონარქის, როგორც სახელმწიფოს მეთაურის, ინსტიტუტის შენარჩუნება.

რა თქმა უნდა, დამფუძნებელი მამების თვალსაზრისი ამ საკითხში ძირეუ-ლად განსხვავდება ვებერის შეხედულებისგან. სახელმწიფოებრივი გონება მათი მიხედვით კონსტიტუციას ეფუძნება. ბევრ მოაზროვნეს  მიაჩნია, რომ სწორედ ეს ქმნის ჩვენი ეპოქის თავისებურებას.  მაგრამ ემყარება თუ არა კონსტიტუცია სხვა რამეს, გარდა ხალხის ნებისა? ერთობ მნიშვნელოვანია ამ საკითხთან დაკავშირებით დამფუძნებელი მამების მოსაზრება. 43-ე წერილში ლაპარაკია იმის შესახებ, რომ ამერიკული კონფედერაცია ბუნების ტრანსცენდენტურ კანონსა და ბუნების ღმერთს ემყარება. ტრანსცე ნდენტური მიღმურს ნიშნავს. ბუნების კანონი ტრანსცენდენტური ანუ მიღმური ადამიანისადმი შეიძლება იყოს, რაკი იგი ღვთაებრივი ნების გამოვლინებაა. ეს ვითარება პოლიტიკური აზრის ისტორიაში გამოითქვა კიდეც ადეკვატური ტერმინით: ბუნებრივი სამართალი. აქედან ადვილად კეთდება დასკვნა იმის თაობაზე, რომ ბუნებრივი სამართალი ღვთაებრივი სამართლიანობის გამოვლინებაა. ზოგიერთი მოაზროვნე თვლის კიდეც, რომ ლაპარაკია არა ყოფნის იმ წესრიგზე, რომელიც საგანთა ბუნებას ახასიათებს, არამედ ის ჯერარსული წესრიგი იგულისხმება, რომელიც ადამიანებს ღმერთმა უბოძა. მე-15 წერილში დამფუძნებელი მამები იმ წმინდა კავშირის (sacrad knot) შესახებ ლაპარაკობენ, რომელმაც გააე-რთიანა ამერიკელი ხალხი. ეს ორი უძირეულესი რამ _ ღვთაებრივი ანუ ბუნებრივი სამართალი და წმინდა კავშირი არის სწორედ ის, რაც დამფუძნებელი მამების თანახმად, საფუძვლად უდევს ამერიკის (და საზოგადოდ სახელმწიფოს)  კონსტიტუციურ წესრიგს.

ამასთან დაკავშირებით უპრიანი იქნებოდა გაგვეხსენებინა ჰეგელის შეხედულება ადამიანთა შორის კავშირის შესახებ . საყოველთაოდ ცნობილია მისი მოსაზრება იმის თაობაზე , რომ მთელი აუცილებლად უნდა დაიშალოს . მაგრამ რა კრავს მის ნაწილებს ? წინა პლანზე გამოდის კონტრაქტი . იგი ისეთი რამაა , რაშიც ჩემი ნება სხვისი ნების იდენტური ხდება . მაგრამ ჰეგელი ერთმანეთისგან განასხვავებს საერთო ნებასა (Gemeinsamer Wille) და საყოველთაო ნებას (Allgemeiner Wille) . ამდენად , კონტრაქტი წანამძღვრად გულისხმობს თვითნებობასა და შემთხვევითო ბას , რაც მის უმდგრადობას განაპირობებს . კნტრაქტის თვითნებობასა და შემთხვევითობაში მდგრადობის ელემენტი შეაქვს ნდობას (Zutrauen) მოკო ნტრაქტე მხარეებს შორის . იგი გამოდის როგორც კონტრაქტის წინარეკო - ნტრაქტული საფუძველი .

მაგრამ საქმე ის არის, რომ ნდობა მოკონტრაქტე მხარეებს შორის არ არის მყარი, რაკი იგი გრძნობად – ემოციური და რწმენითი წარმომავლობისაა და არ არის უზრუნველყოფილი მისი უნივერსალური ხასიათი. ამრიგად, ადამიანების ერთმანეთთან დამაკავშირებელი არის კონტრაქტი, რომელსაც აქვს წინარეკონტრაქტული საფუძველი _ ნდობა.

მაგრამ ნდობა , თავის მხრივ , ემყარება წმინდას , ხოლო წმინდა ემყარება წმიდათა წმიდას , რომელსაც ჰეგელი უწოდებს Substantielles Band.

ამრიგად , ნდობას ( Zutrauen), თვითნებობას (Willkür) , შემთხვევითობას (Zufälligkeit) , რანიც აკონსტიტუირებენ სოციალურ კონტრაქტს დასაფუ - ძვლებული აქვს Heilige ( წმიდა ) და Heiligste ( წმიდათა წმიდა ).

ამრიგად , ადამიანთა შორის სამოქალაქო და სახელმწიფოებრივი თანა - ცხოვრება სიღრმისეულად არის არა კონტრაქტულ სიდიდეთა ერთო - ბლიობა ან მათი მთლიანობა , არამედ მათ საფუძვლად უდევს წმინდა და წმიდათა წმიდა . ანდა უფრო ადეკვატურად რომ ვთქვათ , ამ თვალ - საწიერში კონტრაქტი იქცევა იმად , რასაც ჰქვია Foedus, აღთქმა . სწორედ ეს ვითარება იგულისხმება ადამიანთა სახელმწიფო და სამოქალაქო თანაცხოვრების თეოლოგიურ განზომილებად . საქმე ის არის , რომ დასავლურ სააზროვნო სივრცეში ერთმანეთისგან რამდენიმე თეოლოგიას განასხვავებენ . ერთია თეოლოგია , რომელიც გამოცხადებას ემყარება ; სხვაა თეოლოგია , რომელიც მოქცევას ემყარება ; Foedus – ის როგორც აღთქმის შემთხვევაში საქმე გვაქვს ისეთ თეოლოგიასთან , რომელიც ღმერთის მიერ ადამიანისთვის მიცემულ აღთქმას ეფუძნება . ეს უკანა - სკნელი ცნობილია , როგორც ფედერალური ანუ აღთქმისმიერი თეოლოგია .   

ძნელი არ არის ჰეგელის შეხედულებასა და დამფუძნებელი მამების მოსაზრებას შორის მსგავსების დანახვა. ლაპარაკი არ არის იმაზე, თუ ვის ეკუთვნის ამ საკითხში პირველობა. მთავარი ის არის, რომ დამფუძნებელი მამები, ისე როგორც ჰეგელი, იმ სააზროვნო სივრცეს მონიშნავენ, რომელშიც ადამიანური ყოფნა თეოლოგიურად ფუძნდება. ახლა, ალბათ, უფრო სრულად შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ ადამიანის შესახებ დამფუძნებელი მამების თვალსაზრისი: ადამიანი არის არასრულყოფილი არსება, რომელიც დაჯილდოებულია თვითმართვის ნიჭით და რომლის ყოფნაც თეოლოგიურადაა დაფუძნებული; ანდა როგორც ჯ. ელაზარი ამბობს, ადამიანის საზოგადოების შესახებ ფედერალურ – რესპუბლიკური შეხედულება გამომდინარეობს თეოლოგიური სისტემიდან, თუმცა მასზე დამოკიდებული არ არისო. ე.ი. საქმე გვაქვს თავისებურ არადამოკიდებულ გამომდინარეობასთან.

უპრიანი იქნებოდა ისევ ჰეგელი გაგვეხსენებინა . იგი ყურადღებას ამახვი - ლებს ორ ძირეულ ფენომენზე : ძველები ანდა წინაპრები (Alter) და შტა - მომავლობა ანდა მომავალი თაობა (Nachkomme) . ახალ დროშიო , – ამბობს ჰეგელი ,  მათ შორის კავშირი მოშლილიაო , რაკი ამ კავშირს საკრალური საფუძველი გამოსცლიაო , ანდა გაკიდეგანებულა , გაქროლებულა ის , რასაც თანამედროვე მოაზროვნე როჯერ სკრატონი ტრანსცენდენტურ მოვალეობებს (Transcendent obligations) უწოდებს .

სიწმინდის ელემენტი შემონახული არის ე . წ . წეს - ჩვეულებით აზროვნე - ბაში , რომელიც არის ადამიანის განსაკუთრებულობის , მისი თავისუფ - ლების სრული გასაქანი ; საყოველთაო კი შემონახულია ე . წ . რაციონალურ აზროვნებაში . ზოგიერთი მოაზროვნე მიიჩნევს , რომ ჩვენი ეპოქის ნიშნად კვლავაც რჩება ჰეგელისეულ ფორმულაში გამოხატული ეპოქალური მოთხოვნა “ „… daß das Allgemeine verbunden sei mit der vollen Freiheit der Besonderheit ... ” ( იხ . ჰეგელის სამართლის ფილოსოფია , § 260, დამატება )“ „ ...  რომ საყოველთაო შეერწყას განსაკუთრებულის სრულ თავისუფ - ლებას ...”

თანამედროვე ეპოქის სულისკვეთებას გამოხატავენ დამფუძნებელი მამები, როცა ისინი ძირეულ სინთეზს ახორციელებენ. საქმე ეხება იმ სინთეზს, რომელიც ადამიანური ინდივიდუალიზმისა და კორპორატიზმის შერწყმასა და შეერთებას გულისხმობს ფედერალური (ანუ აღთქმისმიერი ე.წ. კოვენანტური (კოვენანტ – აღთქმას ნიშნავს) რესპუბლიკანიზმის მსოფლ-მხედველობაში. ეს ის ძირეული შემთხვევაა, როცა ინდივიდუალიზმი და კორპორატიზმი (პირობითად კერძო პირი და კრებითი პირი ) ერთმანეთს აწონასწორებენ და აკონტროლებენ კიდეც. ასე რომ, checks and ballances სცდება პოლიტიკურ-მეცნიერული ტერმინისა და პოლიტიკური პრაქტიკის მომწესრიგებლის მნიშვნელობას და იგი შეიძლება, ონტო – თეოლო-გოგიური (თეოლოგიურის იმ გაგებით, რაზეც ზემოთ იყო საუბარი, ხოლო ონტოლოგიურში ადამიანური არსებობა მოიაზრება) პრინციპის სახით წარმოვიდგინოთ, რომელიც ერთსა და იმავე დროს აერთებს და ერთმანეთისგან თიშავს კიდეც ორ დაპირისპირებულ სიდიდეს.

ამრიგად, შეიძლება ითქვას, რომ ფედერალისტის თანახმად კონსტიტუ-ციური წესრიგი გამომდინარეობს თეოლოგიური წესრიგიდან, მაგრამ მასზე დამოკიდებული არ არის. ეს ვითარება პოლიტიკური წესრიგის წინარეპოლიტიკურ წანამძღვრებად მოიხსენიება.

პოლიტიკური წესრიგის წინარეპოლიტიკური წანამძღვრები

ამ მხრივ მეტადრე საინტერესო და საყურადღებოა ის სიტყვა, რომელსაც დამფუძნებელი მამები ხშირად იყენებენ; საქმე ეხება სიტყვას: prejudice. იგი ლათინური praejudico-დან მომდინარეობს. ამ სიტყვაში განირჩევა თავსართი prae, რაც ნიშნავს წინ-ს, წინარე-ს და judico-ს, რაც განაჩენის გამოტანას, მსჯელობას, სჯას ნიშნავს. მაგრამ საქმე ისაა, რომ ეს ზმნაც, თავის მხრივ, ორი ნაწილისგან შედგება: jus, რაც სამართალს, კანონს ნიშნავს და dico, რასაც თქმა, გამოთქმა შეეფარდება. judico  სიმართლის თქმა, სიმართლის გამოცხადება. მაგრამ საქმე ის არის, რომ ინგლისურში ზემომოტანილი სიტყვა რამდენიმე მნიშვნელობით გამოიყენება. ერთ შემთხვევაში იგი ნიშნავს ისეთ მსჯელობას, რომელიც ფაქტებს არ ემყარება; სხვა შემთხვევაში მასში მიკერძოება და მიმხრობა მოიაზრება. ქართულად იგი შეიძლება ითარგმნოს როგორც წინარესჯა, წინასჯა. ინგლისურში იგი ძველი ფრანგულიდან შემოვიდა, სადაც ეს სიტყვა ზიანის მიყენებას უკავშირდება და ამ მხრივ ქართულ ცრურწმენას უახლოვდება. როცა დამფუძნებელი მამები ლაპარაკობენ ადგილობრივი prejudice-ბის შესახებ, ისინი მიკერძოებულ შეხედულებებს გულისხმობენ, რაც მოქალაქეებს ხელს უშლის ფედერალური ანუ საერთო – ეროვნული ინტერესების გაშინაგანებაში. მაგრამ ძირეულად   ფედერალისტიდან prejudice-ს ის გაგება გამოსჭვივის, რომელშიც ის სამართალი იგული-სხმება, ადამიანურ კანონს რომ უსწრებს წინ და მას აფუძნებს. კიდევ ერთი სინთეზი, რასაც დამფუძნებელი მამები ახორციელებენ, სწორედ იმაში მდგომარეობს, რომ ისინი იმ უძირეულეს კავშირზე მიუთითებენ, რომელიც ადამიანური ყოფნის პოლიტიკურისა და წინარეპოლიტიკურ განზომილებებს შორის არსებობს. მონტესკიეს დარად, ისინი აღიარებენ, რომ ადამიანური კანონი ემყარება იმ esprit-ს, spirit-ს, გონსა თუ სულს, რომელიც მასში მოქმედებს და არ არის ადამიანური წარმომავლობისა. საბოლოო ჯამში, ლაპარაკია კანონისა და ზნის თანაარსებობაზე. მიჩნეულია, რომ კანონი აწესრიგებს ადამიანის, როგორც მოქალაქის, ქცევას; ხოლო ზნე ანდა ზნე-ჩვეულება მისი, როგორც წევრის, ქცევას აწესრიგებს. იმისთვის, რომ გავიგოთ, თუ რას ნიშნავს ადამიანი, როგორც წევრი, აუცილებელია, გავისიგრძეგანოთ, თუ რა არის შთაფვლა . ეს უკანასკნელი იმ ვითარებას გულისხმობს, რომ ადამიანი იმთავითვე შთაფლულია იმ ზნეობრივ წესრიგში თუ კულტურალურ გარემოში, რომელიც ტრადიციითაა გადმოცემული თუ რელიგიურადაა ხელდასხმული. ფედერაციული რესპუბლიკანიზმი ერთობლიობად კრავს ორ ძირეულ გამოცდილებას: მოქალაქეობისას და წევრობისას. ამ ორი გამოცდილების ძირეული ერთობა გვევლინება რესპუბლიკური სიქველის საფუძვლად. სიქველე კი ის ფენომენია, რაც ადამიანური კრებულისადმი ერთგულებას განაპირობებს. ზოგიერთს მიაჩნია, რომ რესპუბლიკანიზმი, რომელიც ადამიანის ინდივიდუალობას უსვამს ხაზს, თითქოსდა მოკლ-ებული იყოს  ძირეულ შესაძლებლობას: დააფუძნოს კორპორატიული, ანუ კრებითი ერთგულებანი. ამგვარი ერთგულების ფორმაა მაგ., პატრიოტიზმი. მაგრამ საქმე ის არის, რომ დამფუძნებელი მამების პოზიციიდან ორგვარი პატრიოტიზმის სინთეზი გამოსჭვივის: სამშობლოს, შეერთებული შტატები-სადმი პატრიოტიზმი და ის პატრიოტიზმი, რომელსაც ჰეგელი პოლიტიკურ პატრიოტიზმად მოიხსენიებს. ეს უკანასკნელი, როგორც ცნობილია, პოლიტიკური ინსტიტუტებისადმი ერთგულებას გულისხმობს.

ამრიგად, დემოკრატიული, ფედერაციული რესპუბლიკა ე.წ. წინარეპოლიტიკური წესრიგით საზრდოობს. თუმცა პოლიტიკურისა და წინარეპოლიტიკურის ამგვარი ურთიერთმიმართებიდან ის წინააღმდეგობა გამოსჭვივის, რომელიც, საზოგადოდ, ცოდნასა და რწმენას შორის არსებობს. ამგვარი წინააღმდეგობა კი გონებასა და გულს შორის არსებული დაპირისპირების გამოვლინებადაა მიჩნეული. ეს საკითხი კი ადამიანის ღმერთთან ურთიერთობის პრობლემას უკავშირდება.

ზოგი მოაზროვნე (მაგ., ელაზარი) მიუთითებს, თუ რაოდენ დიდი მნიშვნელობა შეიძლება ჰქონდეს დამფუძნებელი მამების შეხედულებებს დღევანდელ დღეს, როცა ადამიანთა ისეთი კრებულის, მათი ისეთი თანაცხოვრების იდეის ხორცშესხმა ხდება, როგორიცაა ევროგაერთიანება. დამფუძნებელ მამათა გამოცდილების მნიშვნელობა უფრო თვალსაჩინო გახდება, თუ იმასაც გავითვალისწინებთ, რომ ზემოხსენებული გაერთი-ანება ეროვნულ სახელმწიფოთა კავშირის ფორმად გვევლინება.

იურგენ ჰაბერმასი, როცა თანამედროვე ეპოქაში პოლიტიკური ბატონობის საკითხზე მსჯელობს, შემდეგ შეკითხვას სვამს: დემოკრატიული სამართლებრივი სახელმწიფოს წინარეპოლიტიკური საფუძვლები? იგი იძულებულია აღიაროს, რომ თანამედროვე სეკულარული სახელმწიფო ისეთი ნორმატიული წანამძღვრებით საზრდოობს, რომელთა უზრუნველყოფა თვითონ ამ სახელმწიფოს არ ძალუძს. იგი ასევე ეჭვს გამოთქვამს იმის თაობაზე, რომ მას შემდეგ, რაც სამართლის სრული გაპოზიტიურება მოხდა, საერთოდ შესაძლებელი იყოს პოლიტიკური ბატონობის არარელიგიური და არამეტაფიზიკური დაფუძნება. საინტერესოა, თუ რას სთავაზობს ლიბერალურ-სეკურალური სახელმწიფო თავის მოქალაქეებს ე.წ. პოსტსეკულარულ ეპოქაში. ეს ის ეპოქაა, როცა ადამიანების წინაშე მთელი სიგრძე – სიგანით დგება სოციალური ანუ მათ შორის კავშირის პრობლემა და ხდება იმის გაცნობიერება, რომ ადამიანური გონება არ არის თვითსაფუძვლის მქონე. ამის შემდეგ იგი ლაპარაკობს სეკულარული კონსტიტუციური სახელმწიფოს შესახებ, რომელიც პრაქტიკულ გონებას ეფუძნება. აქედან გამომდინარე, იგი კანტიანური რესპუბლიკანიზმის თავისებური ნაირსახეობის დამცველად გვევლინება. ეს უკანასკნელი კი გონების ავტონომიურობის პრინციპს ემყარება და მას თვითკმარი საფუძვლის მქონედ მიიჩნევს. ჰაბერმასი ასევე ლაპარაკობს იმ მაერთებელი კვანძის შესახებ, რომელიც თავისუფალ ინდივიდებს  თანაზიარი ვალდებულებით კრავს. თუმცა ამგვარ მაერთებელ კვანძად მას ე. წ. დემოკრატიული პროცესი მიაჩნია. ეს უკანასკნელი კი იმ “მაგიურ ძალად” გვევლინება, რომელიც თავისთავსაც აფუძნებს და ადამიანთა თანაცხოვრებასაც. შემდეგ იგი ცდილობს სეკულარიზება წარმოადგინოს, როგორც შემეცნების ორმხრივი პროცესი, რომელშიც ერთმანეთს მსჭვალავს ქრისტიანობა და ბერძნული მეტაფიზიკა. ამგვარი პროცესის შედეგად კი, რომელშიც გონება და რელიგია ერთმანეთის შემავსებლებად გვევლინებიან, ღვთის ხატება და მსგავსება იმ ღირსებად იცვლის სახეს, რომელიც ყველა ადამიანში არსებობს და უპირობო პატივისცემას იმსახურებს. საბოლოო ჯამში, წინარეპოლიტიკურსა და პოლიტიკურს შორის კავშირის პრობლემა ჰაბერმასთან პოსტსეკურალურ საზოგადოებაში მორწმუნეთა და ურწმუნოთა შორის ურთიერთობის პრობლემის სახეს იძენს. ამ თვალთახედვით სეკულარური გონება ეპისტემურ (ცოდნის) სტატუსს ანიჭებს რელიგიურ შეხედულებებს, რის შედეგადაც ეს უკანასკნელნი ირაციონალურის სტატუსს კარგავენ. ამ გზით, როგორც ჰაბერმასი ფიქრობს, მიიღწევა სახელმწიფო ხელისუფლების მსოფლმხედველობრი ნეიტრალიტეტი.

არამედ მხოლოდ ლეგალობის ( პოზიტიური ანუ შემოღებული , დადგენილი სამართლის ) საფუძველზე . რათცინგერი მიიჩნევს , რომ პრობლემა სხვაგან არსად არ უნდა ვეძიოთ , თუ არა თავად ადამიანური გონების ამპარტავნე - ბაში . გამოსავალს იგი გონებასა და რელიგიას შორის დიალოგში ხედავს .

ყოველივე ზემოთქმულიდან ჩანს, რომ ყველა სოციალური პროექტი, რომელიც ამპარტავანი, თვითკმარი გონების პრინციპზეა აგებული კრიზისს განიცდის. საქმეს ვერც სეკულარული რაციონალობა , ვერც ტოლერანტული და ვერც მკაცრი რაციონალობა შველის. ნათელია ისიც, თუ რაოდენ მრავლისმეტყველი შეიძლება იყოს ამ კონტექსტში იმ პრინციპის გააზრება, რომელიც ამერიკის დამფუძნებელმა მამებმა აღმოაჩინეს და checks and balances-ის სახელითაა ცნობილი. აქ ის ვითარება იგულისხმება, როცა გული და გონება, ცოდნა და რწმენა (და მათი ინსტიტუირების თუ დაწესების ყოველი ფორმა) ერთმანეთს აწონასწორებს და აკონტროლებს კიდეც.